Tüberküloz Hastalığı Nedir?

Tüberküloz hastalığı başta insan olmak üzere tüm evcil hayvanlarda görülen çeşitli organ ve dokularda tüberkül (düğümcük-tüberküloz, modülü-tüberkül) yapan bulaşıcı zoonose bakteriyel bir hastalıktır.

Tüberküloz Etkeni

Hastalığın etkeni memelilerde;

Mycobacterium tuberculosis(insan tipi), mycobacterium  bovis(sığır tipi), mycobacterium microti (fare tipi), kanatlılarda mycobacterium avium (kuş tipi) hastalığa neden olurken soğuk kanlı hayvanlarda çoğunlukla mycobacterium marinium hastalığa neden olmaktadır.

Tüberküloz Bulaşma Yolları

Tüberküloz hastalığında bulaşma çoğunlukla solunum ve sindirim yoluyla olmaktadır. Başlıca tüberküloz bulaşma yolları şunlardır;

1. Solunum yolları ile (Damlacık enfeksiyonu)
2. Kontamine gıda ve suların ağız yoluyla alınmasıyla
3. Deri yoluyla
4. Genital yollarla
5. Konjetinal yollarla

Tüberküloz Belirtileri (Semptomları)

Hastalığın generalize (hastalığın vücudun diğer organ ve dokularına yayılma durumu) olup olmamasına göre değişiklik gösterir.

Generalize Tüberküloz

Etken vücutta bir organa lokalize olmuş ve tüberküloz lezyonları oluştuktan sonra bu odaklarda ki etken kan yolunu kullanarak (plevra, böbrek barsak, kemik, vogan, beyin v.b. organlar) tüberküloz lezyonları meydana getirirse buna generalize tüberküloz denir. Klinik bulgular hastalığın yerleştiği yere göre ve de akut ve kronik olması durumuna göre değişiklik gösterir.

Akciğer Tüberkülozu

İnsan ve hayvanlarda sürekli zayıflama vardır. Kuru ve ağrılı öksürük başlangıçta dikkati çeker. Başlangıçtaki yüksek ateş kronik dönemde dalgalı bir seyir gösterir. Prescapuler, boyun ve submandibular lenf yumruları büyümüştür. İştah dalgalı seyretmektedir.

Meme Tüberkülozu

Bir veya birkaç meme bölgesinin sertleştiği ve ağrısız şişkinliklerin oluştuğu görülür. Meme lenf yumruları büyümüştür. Sütün rengi yeşilimtrak sarı bir hal alır. Sütte peynirleşmiş tortu gözlenir. Süt sağıldığında bu pıhtı kaba yapışmaz halde oldukları için mastitisten ayrılır.

Barsak Tüberkülozu

Sebepsiz ve sürekli bir ishal durumu olur. Rectal muayenede mesenterial lenf yumrularının büyüklüğü gözlemlenir. Dışkı sümüksü yapıda ve kanlıdır.

Böbrek Tüberkülozu

İdrarda bulanık, irinli ve bazende kanlıdır. Tunica vaginalis içinde fazlaca sıvı bulunur. Vaginada nödül ve ülser oluşumları gözlemlenir. Tüberkülozdan kaynaklanan metritten dolayı düşük yapma riskide vardır.

Otopsi

1. Hastalığın yayılmış olduğu doku ve organlarda kalsifiye olmuş (kireçlenme) nodüller (tüberkül ve düğümcükler) oluşabilir. İlgili organlarda lenf yumrularında da lezyonlar görülebilir. Akciğer kalsifiye olmuş nödüller pleuraya da yayılarak bu nödüller pleurada da görülebilir. Bu gözleme de incili tüberküloz denilir.
2. Göğüs boşluğunda exudat toplanmıştır.
3. Barsak tüberkülozunda ülserde gözlemlenebilir.

Teşhis

Klinik ve otopsi bulgularına göre tanı koymak güç olabilir. Kesin tanı için alerjik testlerden ve bakteriyolojik laboratuvar muayenelerinden yararlanılır.

Tüberkülin Testi

Tüberkülin testi intradermal olarak uygulanır. Deri kalınlığı kumpas ile ölçülür ve tüberküloz hastalığının kesin teşhisi için mammalian antijeni kullanılır. Kullanılacak antijen 0.1 cc enjekte edilir. Bölge şişer, sıcak ve ağrılı olur. 24 saat sonra reaksiyonlar artarsa ve deri kalınlığı farkı 5 mm’den artmış ise test pozitif olarak değerlendirilir. Reaksiyonlar orta şiddette ve deri kalınlığı 3.5-4.5 mm ise sonucu şüpheli olarak kabul edilir ve 24 saat sonra ikinci bir enjeksiyon yapılabilir. Şayet reaksiyonlar gözlenmiyor ve deri kalınlığı farkı 3 mm’den aşağı ise test sonucu negatif olarak değerlendirilir.

Tüberküloz Tedavisi

Bilinen bir tüberküloz tedavi yöntemi yoktur. Bakteriyolojik teşhis için laboratuvara marazi madde olarak;

Lezyonlu organ ve lenf yumrularının lezyonlu kısımları iki parçaya bölünerek bir parçası %10’luk Formaldehit, diğer parçasına da %50’lik GSF ilave edilerek laboratuvara gönderilir.

Meme tüberkülozunda ise meme başlıkları ılık sabunlu su ile yıkanır, kurulanır ve dezenfekte edilir. El steril edilir veya örtülür. Birkaç sağım boşa yapıldıktan sonra 100ml. süt bir şişeye konularak laboratuvara gönderilir. Eğer laboratuvar uzak ise içine yarım gram asit borik eklenerek gönderilir.

Korunma

Spesifik aşısı yoktur. H.S.Z.K yönetmelikleri çerçevesinde gereken tedbir ve önlemler alınır.

Hayvan Sağlığı Zabıtası Kanununa göre tüberküloz ile ilgili hükümler:

1. Yurt İçinde: H.S.Z.K’na göre yurt içinde veremli görülen hayvanlar tespit edilir. Sığır tüberkülozundan dolayı imha edilen hayvanların sahiplerine uygun görülen değerin 3/4’ü hayvan sahibine verilir.
2. Sığırlarda: Sığırlarda verem hastalığı görülen ve de alerjik testler sonucu tespit edilenler tazminatsız olarak imha edilir. Ayrıca bu kanunun yönetmelikleri çerçevesinde testlerle menfi sonuç alınanlara 2 ay sonra tekrar teste tabi tutulurlar.
3. Süt sığırcılığı yapanlar her yıl sığırlarını tüberküloz kontrolü yaptırmaya zorunludurlar. Testlerini yaptırmayanlara kanuni işlemler uygulanabilir.

Tüberküloz hastalığı başta insan olmak üzere tüm evcil hayvanlarda görülen çeşitli organ ve dokularda tüberkül (düğümcük-tüberküloz, modülü-tüberkül) yapan bulaşıcı zoonose bakteriyel bir hastalıktır.

Tüberküloz Etkeni

Hastalığın etkeni memelilerde;

Mycobacterium tuberculosis(insan tipi), mycobacterium  bovis(sığır tipi), mycobacterium microti (fare tipi), kanatlılarda mycobacterium avium (kuş tipi) hastalığa neden olurken soğuk kanlı hayvanlarda çoğunlukla mycobacterium marinium hastalığa neden olmaktadır.

Tüberküloz Bulaşma Yolları

Tüberküloz hastalığında bulaşma çoğunlukla solunum ve sindirim yoluyla olmaktadır. Başlıca tüberküloz bulaşma yolları şunlardır;

1. Solunum yolları ile (Damlacık enfeksiyonu)
2. Kontamine gıda ve suların ağız yoluyla alınmasıyla
3. Deri yoluyla
4. Genital yollarla
5. Konjetinal yollarla

Tüberküloz Belirtileri (Semptomları)

Hastalığın generalize (hastalığın vücudun diğer organ ve dokularına yayılma durumu) olup olmamasına göre değişiklik gösterir.

Generalize Tüberküloz

Etken vücutta bir organa lokalize olmuş ve tüberküloz lezyonları oluştuktan sonra bu odaklarda ki etken kan yolunu kullanarak (plevra, böbrek barsak, kemik, vogan, beyin v.b. organlar) tüberküloz lezyonları meydana getirirse buna generalize tüberküloz denir. Klinik bulgular hastalığın yerleştiği yere göre ve de akut ve kronik olması durumuna göre değişiklik gösterir.

Akciğer Tüberkülozu

İnsan ve hayvanlarda sürekli zayıflama vardır. Kuru ve ağrılı öksürük başlangıçta dikkati çeker. Başlangıçtaki yüksek ateş kronik dönemde dalgalı bir seyir gösterir. Prescapuler, boyun ve submandibular lenf yumruları büyümüştür. İştah dalgalı seyretmektedir.

Meme Tüberkülozu

Bir veya birkaç meme bölgesinin sertleştiği ve ağrısız şişkinliklerin oluştuğu görülür. Meme lenf yumruları büyümüştür. Sütün rengi yeşilimtrak sarı bir hal alır. Sütte peynirleşmiş tortu gözlenir. Süt sağıldığında bu pıhtı kaba yapışmaz halde oldukları için mastitisten ayrılır.

Barsak Tüberkülozu

Sebepsiz ve sürekli bir ishal durumu olur. Rectal muayenede mesenterial lenf yumrularının büyüklüğü gözlemlenir. Dışkı sümüksü yapıda ve kanlıdır.

Böbrek Tüberkülozu

İdrarda bulanık, irinli ve bazende kanlıdır. Tunica vaginalis içinde fazlaca sıvı bulunur. Vaginada nödül ve ülser oluşumları gözlemlenir. Tüberkülozdan kaynaklanan metritten dolayı düşük yapma riskide vardır.

Otopsi

1. Hastalığın yayılmış olduğu doku ve organlarda kalsifiye olmuş (kireçlenme) nodüller (tüberkül ve düğümcükler) oluşabilir. İlgili organlarda lenf yumrularında da lezyonlar görülebilir. Akciğer kalsifiye olmuş nödüller pleuraya da yayılarak bu nödüller pleurada da görülebilir. Bu gözleme de incili tüberküloz denilir.
2. Göğüs boşluğunda exudat toplanmıştır.
3. Barsak tüberkülozunda ülserde gözlemlenebilir.

Teşhis

Klinik ve otopsi bulgularına göre tanı koymak güç olabilir. Kesin tanı için alerjik testlerden ve bakteriyolojik laboratuvar muayenelerinden yararlanılır.

Tüberkülin Testi

Tüberkülin testi intradermal olarak uygulanır. Deri kalınlığı kumpas ile ölçülür ve tüberküloz hastalığının kesin teşhisi için mammalian antijeni kullanılır. Kullanılacak antijen 0.1 cc enjekte edilir. Bölge şişer, sıcak ve ağrılı olur. 24 saat sonra reaksiyonlar artarsa ve deri kalınlığı farkı 5 mm’den artmış ise test pozitif olarak değerlendirilir. Reaksiyonlar orta şiddette ve deri kalınlığı 3.5-4.5 mm ise sonucu şüpheli olarak kabul edilir ve 24 saat sonra ikinci bir enjeksiyon yapılabilir. Şayet reaksiyonlar gözlenmiyor ve deri kalınlığı farkı 3 mm’den aşağı ise test sonucu negatif olarak değerlendirilir.

Tüberküloz Tedavisi

Bilinen bir tüberküloz tedavi yöntemi yoktur. Bakteriyolojik teşhis için laboratuvara marazi madde olarak;

Lezyonlu organ ve lenf yumrularının lezyonlu kısımları iki parçaya bölünerek bir parçası %10’luk Formaldehit, diğer parçasına da %50’lik GSF ilave edilerek laboratuvara gönderilir.

Meme tüberkülozunda ise meme başlıkları ılık sabunlu su ile yıkanır, kurulanır ve dezenfekte edilir. El steril edilir veya örtülür. Birkaç sağım boşa yapıldıktan sonra 100ml. süt bir şişeye konularak laboratuvara gönderilir. Eğer laboratuvar uzak ise içine yarım gram asit borik eklenerek gönderilir.

Korunma

Spesifik aşısı yoktur. H.S.Z.K yönetmelikleri çerçevesinde gereken tedbir ve önlemler alınır.

Hayvan Sağlığı Zabıtası Kanununa göre tüberküloz ile ilgili hükümler:

1. Yurt İçinde: H.S.Z.K’na göre yurt içinde veremli görülen hayvanlar tespit edilir. Sığır tüberkülozundan dolayı imha edilen hayvanların sahiplerine uygun görülen değerin 3/4’ü hayvan sahibine verilir.
2. Sığırlarda: Sığırlarda verem hastalığı görülen ve de alerjik testler sonucu tespit edilenler tazminatsız olarak imha edilir. Ayrıca bu kanunun yönetmelikleri çerçevesinde testlerle menfi sonuç alınanlara 2 ay sonra tekrar teste tabi tutulurlar.
3. Süt sığırcılığı yapanlar her yıl sığırlarını tüberküloz kontrolü yaptırmaya zorunludurlar. Testlerini yaptırmayanlara kanuni işlemler uygulanabilir.